Na Bijenalu scenskog dizajna 2022. godine u Novom Sadu, u sklopu Kaleidoskopa kulture i Evropske prestonice kulture, predstavljen je projekat „Štampanje zajedničkih prostora“ kao produkt programske linije pod nazivom Collab Commons, nastao u okviru saradnje Odseka za umetnost i dizajn Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu, Akademije primijenjenih umjetnosti u Rijeci i Asocijacije za savremenu umetnost kulture Fakulteta za stvari koje ne mogu biti naučene (Faculty of Things that Can’t Be Learned) iz Skoplja. U okviru ovog projekta, studenti iz Hrvatske, Severne Makedonije i Srbije su istraživali jugoslovensko modernističko nasleđe i njegovo čitanje danas. Timovi studenata su u svojim gradovima, istraživali izabrane objekte arhitekture modernističkog nasleđa: HKD – Hrvatski kulturni dom (nekadašnji Narodni dom na Sušaku) u Rijeci, napuštenu Mesnu zajednicu u Skoplju „Domče” i zgradu Štamparije „Dnevnik“ u Novom Sadu koja će uskoro nestati. Sva tri objekta nastala su u periodu kad se ideologija društva oslikavala u promišljanju određenog sistema vrednosti, sa fokusom na zaštitu i odnos prema javnom dobru i javnim prostorima. Iako još postoje u fizičkom obliku, utilitarna funkcija sva tri objekta živi na različite načine u različitim gradovima, ili je uopšte nema. U zavisnosti od konteksta u kom konkretni objekti – HKD, Domče i Štamparija „Dnevnik“, danas postoje, stanja ovih građevina deluju različito – žive (HKD), opstaju (Domče), ili potpuno nestaju i sa sobom povlače odsustvo kolektiva (štamparija Dnevnik).

Proces rada na projektu se zasnivao na uspostavljanju dijaloga sa zadatim prostorima i diskursom nastanka objekata, kao i kontekstom u kome danas (ne)funkcionišu ili (ne)postoje. Zato je zamisao ovog procesa rada bilo novo promišljanje ideje o kolektivu, o javnom dobru i zajedničkom korišćenju javnih prostora, ali i preispitivanje zaštite kulturnog nasleđa jugoslovenskog modernizma danas. U tom kontekstu, ova programska celina i kolaboracija između tri institucije, nosi naziv Collab commons osvrćući se pre svega na značenje pojma – zajedničko dobro, koje se odnosi na prostore koji pripadaju svima i čine jedan zajednički prostorni resurs, odnosno kolektivni kulturni konstrukt sastavljen od svojih korisnika i za svoje korisnike[1].

Studenti različitih univerziteta, koji su tokom nekoliko meseci razmenjivati rezultate istraživanja online, konačno su se sreli uživo u vreme trajanja Bijenala scenskog dizajna 2022 u Novom Sadu, u sklopu Kaleidoskopa kulture i Evropske prestonice kulture. Studenti su scenskim sredstvima publici predstavili finalni proizvod i kreirali zajednički iskaz u vidu performansa, kao odgovor na pitanje čemu ovi objekti služe, da li se mogu posmatrati van konteksta vremena nastanka i šta sa njima raditi danas. S tim u vezi, naslov izvođenja rada koji je predstavljen publici na Bijenalu scenskog dizajna nosi naziv Štampanje zajedničkih prostora, sa idejom da ukaže na emotivni i kolektivni karakter koje ove zgrade poseduju, kao i na koji je način moguće zadržati njihovu memoriju. Za predstavljanje projekta odabran je upravo razrušen prostor Kineske četvrti, koji tek treba da oživi, a gde je „umetnuta“ nova struktura, koja je takođe proizašla iz istraživanja, poslužila kao prostorni okvir za izvođenje ovog performansa.

[1] Klaske Havik, Kris Pint, Svava Riesto and Henriette Steiner VADEMECUM, 77 Minor Terms for Writing Urban Places, COST Action Writing Urban Places and the authors, 2020, str. 55